سفرنامه ناصرالدین شاه به نمارستاق

روز سه شنبه دهم شهر شعبان المعظم هزار و دویست و نود و نه قمری (برابر 6 تیر 1261 شمسی)

بسمه تبارک و تعالی

چون منظور و مقصود عمدۀ دوایر روزنامه جات و اداره وزارت انطباعات اینست که مطالعه کنندگان روزنامه ها به اقسام فواید، نایل و هرگونه بهرمندی از ملاحظه آن اوراق شریفه حاصل نمایند و یکی از فواید عظیمه مطالعه سفرنامه های مبارکه همایونیست که به قلم معجز رقم شاهنشاهی نگاشته شده و حاوی مطالب مهمه جغرافیایی و بعضی دقایق تاریخی و نکات دیگر است که به بهترین اسلوبی ترقیم یافته، بنابر استدراک این فیض و افاضت مافواید و منافع این روزنامه شریفه را به نگارش روزنامه سفر خیر اثر شاهنشاهی به نمارستاق در سنه ماضیه هزار و دویست و نود و نه تکمیل مینمائیم و سیاق آن نگارش اعلی از قرار ذیل است:

روزنامه سفر خیریت اثر شاهنشاهی دام ملکه و سلطانه به نمارستاق

روز سه شنبه دهم شهر شعبان المعظم هزار و دویست و نود و نه یونت‎ئیل در عمارت اندرونی درصاحبقرانیه شمیران به عزم ییالقات لار و نمارستاق و غیره برخاستم. هوا گرم است امسال نمونه گرما زیاد است تا بعد چه شود. طهران که خیلی گرم است حاال دهم سرطان [تیر] است. گندم و جو شمیرانات اول درو است. بحمدالله از هر جهت ارزانی و فراوانیست مردم آسوده اند. خلاصه رفتیم بیرون در دیوانخانه که هنوز ناتمام است و کار میکنند انشاءالله امسال تمام خواهد شد.

نایب السلطنه، مشیرالدوله، نصرالملک و بعضی از صاحب منصبان و غیره حاضر بودند. بعد سوار کالسکه شده راندیم بین راه آجودان باشی و سلیمان خان صاحب اختیار رسیدند. قدری فرمایشات شد. راندیم بالاتر از اراج سوار اسب شدم. سیف الملک دویست نفر از سوارۀ جدید ابوالجمعی خودش را که تا هزار سوار باید باشند آورده بود در صحرا ایستاده بودند. از سان گذشتند سوارها. یک‎دسته پسر محمدخان نهاوندی بود، بسیار خوب سواری بودند. دستۀ دیگر خمسه و شاهسون دویرن. باز هم به نایب السلطنه و سلیمانخان صاحب اختیار و غیره و غیره فرمایشات کردیم. بعد رفتیم نهار را در درۀ کوه تلهرز خوردیم. آجودان مخصوص و سیف الملک و عمیدالملک که باید به شهر معاودت کنند بودند.

بعد از نهار مشغول کاغذ خوانی و احکام نوشتن و غیره شده. بعد عصری راندیم بالای کوه سوهانک برای منزل که چشمه چنار گلندوک است. هوا خیلی گرم بود به طوری ‎که آدم خیلی صدمه می‎خورد. مهدی قلیخان میرآخور و نایب ناظر و جعفرقلیخان واکبرخان و امین حضرت و ناظم خلوت و میرزا محمد و غیره در رکاب بودند. رفتیم به کاله فرنگی. باغ کنار رودخانه بسیار خوب درخت کاری و جنگل سازی و غیره شده است این باغ و عمارت را حسب االمر، امین السلطان ساخته است و اطراف باغ را جنگل و بیشه ساخته است که چند سال دیگر جنگل انبوه خواهد شد. این باغ و رودخانه را امین السلطان به آقا حیدر برادر آقا محمد تقی مرحوم سپرده است و او هم مواظب است. بعد که آفتاب رفت سوار شده راندیم برای منزل، دم در باغ عضدالملک و زیندار باشی که تازه از عقب رسیده به حضور آمدند. خلاصه رفتیم تا نیم ساعت از شب رفته وارد منزل که جای بیشه و چشمه چنار است وارد شدیم. هوای شب بد نبود. امین السلطان و ایلخانی و صنیع الدوله و حکیم طولوزان و ملک اطبا وشیخ اطبا این سفر در رکاب هستند. میرزا ملکم خان ناظم الدوله که چندی در طهران بود این روزها از راه رشت به فرنگستان مراجعت کرد.

روز چهارشنبه یازدهم صبح سوار شده رفتیم به چشمه بیدی ورجین. نهار خورده تا عصر آنجا بودیم. کاغذ و نوشتجات ملاحظه کرده به شهر فرستادیم. صنیع الدوله، نایب ناظر، زیندار باشی، ناظم خلوت و غیره بودند. یک آلافاخته روی هوا خیلی خوب زدم. حسین خان و امین حضرت و غیره هم بودند. هوا گرم بود عصری به منزل مراجعت کردیم. حکیم بکمز و میرزا نصرالله و مسیوهیبنه دندان ساز آمده بودند. شجاع السلطنه با قراول فوج بهادران تبریز در رکاب است. شب خیلی گرم بود خوابم نبرد.

روز پنجشنبه دوازدهم باید برویم افجه. صبح برخاسته سوار شدم. ما از راه دره کند رفتیم. میرشکار را با چند نفر عمله فرستاده بودیم راه را هر طور هست بسازند. بعضی از جاهای راه خیلی بد بوده اما بعد از ساختن اسب خوب میرفت رفتیم از راه کند تا رسیدیم به کند پایین. بعد رفتیم کند بالا. ده بالا آبادتر و بهتر است. رفتیم بالاتر از ده که از راه دره و آبشار برویم. راه بدی داشت. میرشکار دیده شد. پیاده شدیم. سایرین هم پیاده شدند. دیدیم هر چه بالاتر برویم بی درخت و سنگستان است. رفتیم بالای بلندی پیاده شدیم. آفتابگردان زدند. نهار خوردیم، عضدالملک و زیندارباشی و مهدی قلیخان میرآخور و جعفرقلیخان و حسین خان و غیره بودند. دو ساعت و نیم به غروب مانده سوار شده رفتیم رو به افجه. راه خوبی نبود همه جا هم سواره رفتیم به ده هنزگ. حاصل زیادی دارد. همه سبز و خرم هنوز جو اینجاها سبز است درختها امسال سیبش خوبست. ده ُکند هم بسیار حاصلخیز و سبز و خرم است. محمد حسین خان قاجار معروف به قزلایاغ در کند املاک موروثی از مال پدری دارد. خلاصه یک‎ساعت و نیم به غروب مانده وارد افجه شدیم. افجه هم بسیار گرم است به خصوص امروز. شب را بیرون شام خوردیم. صنیع الدوله بود. روزنامه میخواند. اوضاع مصر این روزها خیلی مغشوش است.

روز جمعه سیزدهم برخاستیم برای لار. صبح زود سوار شدیم امین السلطان و سایرین بودند. راندیم از کوه سربالا در کیاه چال محقق و محمدحسین میرزای پیشخدمت به حضور رسیدند. شاهزاده پیشخدمت ناخوش بود. صنیع الدوله و زیندارباشی همراه بودند. سر گردنه به نهار افتادیم. انوشیروان میرزای ضیاءالدوله در سر گردنه به حضور رسیدند. سایرین که امروز به حضور رسیدند عبدالقادرخان شجاع الملک، محمدمیرزا برادر تیمور میرزا، آقا شکور، ابراهیم  خان غلامحسین خان، مهدی خان بودند. بعد از نهار از کوه سرازیر شده راندیم برای منزل که چشمه قلقلی است. شش ساعت به غروب مانده وارد منزل شدیم. محقق تاریخ خواند، هوای اینجا خوب است.