با ورق زدن تاریخ چند هزار ساله ایران به برخی از آداب و رسوم دیرینه می‌رسیم که با گذشت زمان مُهر فراموشی به آن‌ها زده نشد، مانند برخی آداب و رسوم ماه محرم وصفر که در گذر زمان کمرنگ نشده است.

محرم را می‌توان با پرچم‌های کوچک و سیاهرنگی که مزیّن به اسم اباعبدالله (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) که بر سردر هر دکان و خانه نصب شده است و از پیراهن‌های سیاه و از صدای نوحه‌ای که زیر علم‌های افراشته حسین (ع) بر تکایا و حسینیه‌ها و مساجد پخش می‌شود همراه شد.

یکی از ابزار‌های صوتی قدیمی مازندرانی‌ها در ماه محرم
کرب زنی یکی از ابزار‌های صوتی قدیمی مازندرانی‌ها در عزاداری‌های ماه محرم است که همچنان در برخی مناطق روستایی مازندران استفاده می‌شود.
کرب زن‌ها در حالیکه لباس سیاه به تن دارند سنگ یا پاره چوبی استوانه‌ای شکل به سنگینی ۴۰۰ تا ۶۰۰ گرم که از میان به دو برابر تقسیم شده را در کف دست جای می‌دهند و با حرکات مخصوصی این دو تکه چوب را در حالیکه خم و راست می‌شوند با وزن مرثیه‌ای خاص به هم می‌کوبند و قسمتی از مرثیه را به عنوان جواب مرثیه، تکرار می‌کنند.

در واقع کرب نام درختی در جنگل‌های مازندران است که در گذشته در مناطق کوهستانی فراوان بود و مردم از چوب آن جهت ساخت این وسیله استفاده می‌کردند، ولی بعد‌ها در طول زمان این درخت کمیاب شد و امروز بیشتر از چوب درخت گردو یا توت این وسیله را می‌سازند، ولی به لحاظ تاریخی همچنان نام کرب بر آن باقی مانده است.

طنین نوحه کرب زنان در مازندران
کرب زنی معمولاٌ در ماه محرم و در دهه نخستین این ماه و روز عاشورا برگزار می‌شود، آیینی نمادین که برخی‌ها معتقدند یاداور عملکرد نادمانه اقوام و طوایفی است که به هنگام وقوع نبرد، میان امام حسین (ع) و یزید قرار گرفتند و این رسم در واقع ابراز ندامت و پشیمانی این اقوام است.

کرب زنی (Karb Zani) علاوه بر غرب مازندران در شرق گیلان نیز اجرا می‌شود نام این آیین، در مازندران به گونه‌ی پیش گفته و در شرق گیلان با اندکی تفاوت «کآرْبْ زنی» تلفظ می‌شود.

نواختن دسته‌های کرناچی به یاد شهدای کربلا
آیین کرنازنی با آغاز ماه محرم شروع می‌شود و در واقع نوعی وسیله برای اعلام برپایی سینه‌زنی و نوحه‌خوانی و گرامی داشت شهدای کربلا بود و مردم با شنیدن طنین ناله کرنا در مجلس عزا حضور می‌یابند.

دسته‌های کرناچی مشتمل بر دو سرگروه و بین پنج‌تا هفت نفر کرناچی بودند و گاهی سر کرناچی که رهبری کرناچیان را بر عهده داشت آهنگی را شروع به نواختن می‌کرد و کرناچیان از وی پیروی می‌کردند یا او آهنگی را می‌نواخت و کرناچیان دیگر دم مکمل آن را می‌نواختند.

سرکرناچی آهنگ یا امام سر می‌داد و کرناچیان یا حسین را در دمیدنشان بیان می‌داشتند و این نواختن تا زمان خستگی ادامه داشت و گاهی هم کرناچیان پیشاپیش هیئت‌ها در بیرون از مسجد حرکت می‌کردند.

یکی از عزاداران حسینی در این مراسم گفت: کرنا معمولا به صورت دسته جمعی و در قالب گروه‌های ۱۰ نفره از جمله یک نفر سرگروه بوده و بقیه او را همراهی می‌کنند.

وی با بیان اینکه دسته کرنا نوازی پیشاپیش هیئت عزاداری حرکت می‌کنند، افزود: هر از گاهی دسته از حرکت باز می‌ایستد و دسته کرنا نوازی شروع به نواختن می‌کند و تک نواز با کرنا نوازی ” یا حسین” سر می‌دهد و بقیه کرنا نوازان نیز جواب او را با نوای ” یا حسین” می‌دهند.

نوحه سرایی در مراسم کرب‌زنی معروف به ۲۱ ضرب
نوحه‌ای که در مراسم کرب‌زنی خوانده می‌شود ۲۱ ضرب دارد که از تک‌ضرب شروع شد و همین‌طور دو، سه و پنچ ضرب به بالا، تا اینکه ۲۱ ضرب کامل شود، همچنین گروه نخبه، وسط دایره کرب‌زنی می‌ایستد وقتی مداح در مراسم کرب‌زنی شروع به خواندن کرده و به ضرب بیست‌ویکم می‌رسید، گروه نخبه که در مرکز دایره قرار دارند با حرکتی هماهنگ و رو به بالا به‌طوری‌که گویی از زمین به‌سوی آسمان پرواز می‌کنند و سپس از پشت سر و از زیر پا‌های افراد، کرب را می‌زدند.

یکی از عزاداران حسینی که لباس سیاه عزا بر تن داشت و کرب می‌نواخت، گفت: کرب در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند، یک جفت کرب را در دست می‌گیریم و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود آن‌ها را بر هم می‌کوبیم.

وی افزود: هریک از کرب زنان ضمن هماهنگی و همنوایی باهم، نمادی از همدلی و اتحاد از خود نشان می‌دهند.

پیرمرد ۸۰ ساله که با چشمان اشک بار و سربند یا حسین نیز گفت: ناله کرب نشان دهنده ناله جمادات، زمین و زمان بر حسین (ع) ویارانش است.

طوبی اصانلو، مسئول واحد مردم شناسی و میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفتگو با خبرنگار صداوسیما گفت: کرنا یکی از ساز‌های منطقه‌ای است که تا پیش از این برای اطلاع رسانی و اعلام خبری به مردم از آن استفاده می‌شد و امروزه تنها به عنوان ساز در مراسم عزاداری محرم استفاده می‌شود.

وی افزود: کرنا نوازی در روز عاشورا در رثای ابا عبدالله الحسین (ع) و اهل بیت (ع) و در جهت پاسداشت و زنده نگاه داشتن قیام عاشورا در منطقه تنکابن، آخوند محله، نارنج بن، طالش محله فتوک، و سادات محله سخت سر (رامسر امروزی) اجرا می‌شود.

ثبت آیین کرب زنی در فهرست آثار معنوی ملی

مسئول واحد مردم شناسی و میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: این مراسم در شهرستان رامسر در محلات قدیمی برگزار می‌شود و مسیر ثابتی دارد که از سه مسجد قدیمی در نارنج بن و دو مسجد در آخوند محله (مسجد میر عبدالباقی) برگزار و در همین محلات نیز ختم می‌شود.

اصانلو با اشاره به اینکه هیئت‌های عزاداری عصر تاسوعا در مساجد جمع شده و شب عاشورا را تا به صبح در مسجد بیدار می‌مانند افزود: سپیده دم، پس از ادای فریضه نماز صبح عزاداران پیشاپیش کرناچیان به سوی گورستان حرکت می‌کنند.

وی گفت: آیین کرنا نوازی به صورت دسته جمعی و در محوطه مسجد انجام می‌گیرد و علاوه بر روز تاسوعا و عاشورا، در سوم و هفتم شهادت امام حسین (ع) و یارانش نیز نواخته می‌شود.

اصانلو افزود: برخی از آیین‌های عاشورایی مازندران در فهرست آثار معنوی ملی به ثبت رسیده، که مراسم آیینی مذهبی، کرنانوازی، کربزنی، منبرکشی، علم گردانی، سنت آیینی مذهبی طعامدهی در سورک و مراسم روز یازدهم در دودانگه ساری از جمله این مراسم است.

منبع: https://www.iribnews.ir/00BmUq

                                            ***

از آداب و رسوم بومی منطقه غرب مازندران آیین کرنازنی است.

کرنا‌زنی ویژه عزای امام حسین (ع) بوده و در غرب مازندران و گیلان به ویژه روستاهای رامسر برگزار می‌شود.

امروز تعداد اندکی از روستاهای غرب مازندران و شرق گیلان مراسم « کرنا‌‌زنی» انجام می‌دهند و این آیین رو به فراموشی است.

این آیین با آغاز ماه محرم شروع می‌شد و در واقع نوعی وسیله برای اعلام برپایی سینه‌زنی و نوحه‌خوانی برای گرامی داشت شهدای کربلا بود و مردم با شنیدن طنین ناله «کرنا» در مجلس عزا حضور می‌یابند.

دسته‌های کرناچی مشتمل بر دو سر گروه و بین پنج تا هفت نفر کرناچی بودند و گاهی سر کرناچی که رهبری کرناچیان را بر عهده داشت آهنگی را شروع به نواختن می‌کرد و کرناچیان از وی پیروی می‌کردند یا او آهنگی را می‌نواخت و کرناچیان دیگر دم مکمل آن را می‌نواختند.

سرکرناچی آهنگ یا امام سر می‌داد و کرناچیان یاحسین را در دمیدنشان بیان می‌داشتند و این نواختن تا زمان خستگی ادامه داشت و گاهی هم کرناچیان پیشاپیش هیئت‌ها در بیرون از مسجد حرکت می‌کردند.

منبع: https://b2n.ir/w49095

                                       ***

مراسم آیینی مذهبی کرب زنی در استان مازندران

یکی از شیوه‌های عزاداری شیعیان ایرانی، خاصه اقوام ساکن در استان‌های شمالی ایران، مازندران و گیلان شرقی مراسمی بوده که آن را “کربْ زَنی”  می‌خوانده‌اند. نام این آیین، در مازندران به گونهٔ پیش‌گفته و در شرق گیلان با اندکی تفاوت: «کآرْبْ زنی»(karp zani) تلفظ می‌شود. «کرب زنی» معمولاٌ در ماه محرم و در دهه نخستین این ماه برگزار می‌شده که موسوم به عاشورا و مصادف با سالگرد شهید شدن امام سوم شیعیان: «حسین‌ابن‌علی (ع) است؛ که شهادتش در سال ۶۱ هجری قمری اتفاق افتاد.

این آیین حرکاتی نمادین از عملکرد نادمانهٔ اقوام و طوایفی است که به هنگام وقوع نبرد، میان امام سوم شیعیان، حسین‌ابن‌علی (ع) و یزید بن معاویه در دشت نینوا و صحرای کربلا ساکن بودند. درواقع ابراز ندامت وپشیمانی این قوم است.

“کرب” قطعه چوبی است تراشیده شده، به‌اندازه‌ای که در کف دست جا می‌گیرد و سطح بیرونی آن صاف است. در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد کرپ در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند. یک جفت کرپ را در دست می‌گیرند و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود، آن‌ها را بر هم می‌کوبند.

منبع: https://b2n.ir/r63876