غار(دژ) اسپهبد خورشید سوادکوه:

غار اسپهبد خورشید (به طبری: لاپ کَمِر و …) (یا نام‌های دیگر: کرکیل دژ، کیجاکچال، عایشه کرکیل در، لاپ کمر، دژ طاق، غار دربند کولا، دکان داوود، طاق ونداد هرمزد، دیوکلی و قلعه دیو سفید) اثری تاریخی است که بر سر راه سوادکوه به تهران در ناحیه دوآب در نوزده کیلومتری جنوب شهر پل سفید در شهرستان سوادکوه استان مازندران قرار دارد. این غار در مسیر قلعه کنگلو و بر سینه لردکمر قرار دارد.

از این اثر تاریخی در متون تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز یاد شده‌است. در زبان مردم منطقه سوادکوه این غار به نام لاپ کمر معروف است. همچنین مردم روستاهای اطراف این غار را به نام «دیوکالی» به معنای «لانهٔ دیو» می‌شناسند. علاوه بر این به آن غار اسپهبد خورشید، کرکیل دژ، کیجاکچال، عایشه کرکیل در، لاپ کمر، دژ طاق، غار دربند کولا، دکان داوود، طاق ونداد هرمزد، دیوکلی و قلعه دیو سفید نیز گفته می‌شود.

دژ اسپهبد خورشید، امروزه در ۱۰ کیلومتری جادهٔ آسفالت دوآب–ورسک به یک فرعی رسیده و ۱۵۰۰ متر بعد از جاده اصلی، به پای طاق اصلی می‌رسد. این طاق تا پایه در حدود ۸۵ متر ارتفاع دارد.

قوس دهانه غار، یکی از عظیم‌ترین دهانه‌های غار طبیعی دنیا است. طول قوس طاق طبیعی و عظیم غار چهل متر بوده و درون غار به صورت تالاری بیضی شکل به درازای ۷۵، عرض ۲۵ و ارتفاع ۱۵ متر است. در برابر غار دیواری با سنگ و ساروج چیده شده و تا مدخل آن ادامه دارد. بنای این دیوار به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل می‌سازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امکان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشته‌است.

داخل غار دارای اتاق‌هایی است که قدمت ساخت آن‌ها به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این غار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و برای ثبت جهانی آن نیز پرونده‌ای تشکیل گردیده‌است.

                                                ***

مستند مرز پرگهر درباره لاپ کَمَر (غار اسپَهبَد خورشید):

این مستند 50 دقیقه ای در مورد غار لاو کمر یا همان اسپهبد خورشید است ، از زبان پدر غارنوردی ایران (استاد چنگیز خان شیخلی) که در دهه ۱۳۴۰ شمسی برای نخستین بار به منطقه خطیر کوه مازندران پا گذاشت و رمز راز این غار باستانی و تاریخی را کشف نمود. 

آدرس مشاهده فیلم در آپارات:

https://www.aparat.com/v/gHvjX

                  ***

فیلم و گزارش تصویری محمد درویش از اهمیت غار اسپهبد خورشید در سوادکوه مازندران:

آدرس فیلم در آپارات: https://www.aparat.com/v/xn1IH