کلاگر[کِ گِ] ترکیبی است از دو کلمه کلا ( در تبری به معنای محله، آبادی، آباد ) و گر ( پسوند و در اینجا در معنای کننده، صفت فاعلی می سازذ ) به معنای آبادکننده. در مازندران کلاگر به طایفه بزرگی اطلاق می شود که تپوری بوده و از جویبار تا نور پراکندگی دارد. و محله ها و مکانهایی چون کلاگرسرا، کلاگرمحله و کلاگرکلا به نام همین طایفه نامگذاری شده اند.
در شرق استان مازندران سه کلاگر محله وجود دارد:
1- کلاگرمحله قائمشهر: روستایی واقع در جاده کیاکلا
2- کلاگرمحله بابل: روستایی واقع در دهستان گتاب شمالی بخش گتاب شهرستان بابل
3- کلاگرمحله جویبار: محله ای در شهر جویبار
از این سه مورد تنها در مورد سوم یعنی کلاگر محله جویبار، از میراث داران مراکز سفالگری مازندران محسوب می شود، و هنوز اثر اندکی از کوزه گری و سفالگری در آن باقی است.
كلاگرمحله جويبار مهد سفال مازندران:
كلاگر محله يا كوزه گر محله يكي از محله هاي قديمي جويبار است كه در سال هاي نه چندان دور كارگاههاي سفال پزي استاداني همچون ‘غلامعلي چيني ساز” ، ‘ عزيزالله فكوري’ ، ‘ عظيم بخشي’، ‘ يوسف طالبي’ و ‘سبحان نجفي”اين محله را به عنوان يكي از مناطق فعال و پرتكاپو در زمينه سفالگري معرفي مي كرد .
قدره(كاسه آش) ، گومبكا( ظرف مخصوص نگهداري نيشكر)، دوشون (ظرف مخصوص توليد كره) ، گل لوه)ظرف مخصوص درست كردن ماست) و نمك شور( ظرف مخصوص نگهداري نمك) از جمله ظروف سفالي مازندران بودند .
هنر سفالگري مازندران هم اكنون تنها در كلاگر محله جویبار و در كوره سفال استاد چيني ساز است كه فرصتي را براي مسافران برقرار كرده تا آنها با آمدن به استان مازندران و در شهرستان جويبار از اين سفال ها بازديد و خريد كنند.
***
زمانی نه چندان دور کارگاه های تونلی با تعداد زیادی کوره از ابتدا تا انتهای ‘کلاگر محله’ جویبار محل کار استادان سفالگری مازندران همچون غلامعلی چینی ساز ، عزیزالله فکوری ، عظیم بخشی، یوسف طالبی و سبحان نجفی بود
سفالینه های کلاگر محله جویبار بازارهای آن زمان را به تسخیر خود درآورده بودند و «چهارشنبه بازار قائمشهر» و «پنجشنبه بازار بهنمیر» محل عرضه و فروش هنر دست استادان بود.
قدره(کاسه آش) ، گومبکا( ظرف مخصوص نگهداری نیشکر)، دوشون (ظرف مخصوص تولید کره) ، گل لوه)ظرف مخصوص درست کردن ماست) و نمک شور( ظرف مخصوص نگهداری نمک) از جمله ظروف سفالی مازندران بودند که در آن زمان مشتریان خوبی هم داشت ولی امروز وضعیت به گونه ای شده است که هنر دست رمضانعلی چینی ساز بازمانده سفالگری مازندران در منطقه کلاگرمحله جویبار در پس رنگ و لعاب های ظروف امروزی، رنگی ندارد و اینک وی به امیدهایی در دل به حرفه خاندانش که پنج نسل در خانواده اش رواج دارد ادامه می دهد تا شاید سفالگری باز رونق بگیرد.
رمضانعلی چینی سازسفالگری که پنج نسل از خاندانش و به مدت 300سال دراین حرفه مشغول به کار هستند را می توان آخرین بازمانده این هنر در مازندران دانست .
وی الهام گیری از خصوصیات منطقه برای نقش و نگار سفال ها را از ویژگی های این هنر برشمرد و ادامه داد: نقوش ساده مزین به حیوانات ، طبیعت و مناظر زیبا در سفال های کشف شده شمال کشور مشهود است .
چینی ساز گفت: ظروف سفالی ساخته شده در این کوره ها توسط افراد با حمل بر روی حیوانات و رفتن به محلات در شهرها و روستاهای استان فروخته می شد.
وی در باره تاریخچه سفالگری مازندران گفت: کلا به معنای کوزه است و در شهرستان های قائمشهر ، بابل و جویبار محله ‘کلاگر محله’ وجود داشت که اهالی این مناطق سفالگران مطرحی بودند.
به گفته چینی ساز خاک رس بکار گرفته شده این مناطق در ظروف سفالی خاصیت رفع املاح و خنک کردن مواد را دارد .
وی افزود: با تغییر سبک تولید محصولات سفالی و ساخت اشیا تزیینی بدنبال ایجاد بستری برای ایجاد رغبت در مردم برای استفاده از این محصولات بودم .
این استاد سفالگری امیدوار به بازگشت مردم به فرهنگ گذشته است و گفت: خوشبختانه هنوز افراد علاقه مند به استفاده از ظروف سفالی در جامعه وجود دارند که برای خرید ظروف سفالی به کارگاه او مراجعه می کنند.
چینی ساز رونق بخشیدن دوباره این هنر را مستلزم یک عزم همگانی فرهنگی و هنری دانست و گفت: بنده بعنوان یک سفالگر تنها تولید کننده این آثار هستم و محرومیت هنر می بایست با تلاش مسئولان و دست اندرکاران رفع شود.
به گفته رییس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری قائمشهر از پرداخت تسهیلات با کارمزد پایین به هنرمندان سفالگری بعنوان اقدام دیگر در راستای حمایت از این هنر اعلام کرد و گفت : امیدواریم با پرداخت این تسهیلات به صاحبان کارگاه های متروکه و نوسازی آن روحی دوباره به این هنر ریشه دار و قدیمی مازندران تزریق شود.
باستانی وی به اخذ مهر اصالت یونسکو به دو ظرف سفالی لبنیات و گومبکا اشاره کرد و افزود: ورود سازمان های جهانی برای حفظ هنرهای سنتی نشانگر ارزش و جایگاه این هنرها است که باید درجامعه ما هم مورد توجه قرار بگیرد.
رييس اداره ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري شهرستان هاي قائمشهر وجويبار گفت : از زمان هاي قديم كوزه گرمحله يا كلاگر محله جويبار مهد سفالگري مازندران به شمار مي رفت.
محمد باستاني ادامه داد: در گذشته بدليل فراهم بودن امكاناتي نظير خاك رس مورد نياز و حضور هنرمندان چيره دستي همچون خاندان چيني ساز ،فكوري ، بخشي ، طالبي و نجفي ، اين محله كانون توليد و عرضه ظروف سفالي در مازندران بود .
وي گفت:در كوره هاي متعددپخت سفال كلاگرمحله جويبار تعداد زيادي وسايل توليد و براي فروش به بازارهاي سنتي شهرهاي مختلف مازندران ارسال مي شد .
به گفته رييس اداره ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري قائمشهر با تغيير شيو ه زندگي و روي آوردن جامعه به سمت استفاده از ظروف غير سفالي ، اين هنر براي صاحبانش سودي نداشت و از رونق گذشته آن كاسته شد .
وي ادامه داد :كمك به دستيابي بازارهاي موردنياز مي بايست از سوي سازمان هاي متولي امور بازرگاني و بازار صورت بگيرد تا اين توليدات با رونق در فروش مواجه شوند .
باستاني همچنين از پرداخت تسهيلات با كارمزد پايين به هنرمندان سفالگري بعنوان اقدام ديگر در راستاي حمايت از اين هنر اعلام كرد و افزود : اميدواريم با پرداخت اين تسهيلات به صاحبان كارگاه هاي متروكه و نوسازي آن ،روحي دوباره به اين هنر ريشه دار و قديمي مازندران تزريق شود.
يك كارشناس فرهنگي در گفت وگو با ايرنامي گويد هنرهاي دستي شامل سفالگري , جاجيمچه بافي، بافت گليچه، چوقا، شمد و ملحفه، سوزن دوزي، فرآورده هاي پوست و چرم، هنرهاي مرتبط با فلز و چوب و حصير بافي سابقه بس دراز در كشور و از جمله در مازندران دارد و در گذشته به خاطر تامين نياز هاي روزمره مردم هميشه مشتري داشته است.
به گفته وي با بوجود امدن عصر جديد و توليد كارخانه اي نيازهاي روزمره مردم تغيير كرده و ديگر توليدات دستي نمي تواند حجم زياد نيازها را تامين و سليقه مشتريان را براورده سازد ولذا عملا بعد از مدتي به نفع توليد مدرن از رده خارج مي شوند و اينك تنها نياز هاي مادي و تزئيني اندكي از مردم را تامين مي كنند.
وي مي گويد راز ماندگاري اين هنرها در تغييرتوليد با توجه به بازار يابي و ارزيابي نياز مشتريان است كه در مازندران با توجه به حضور گردشگران مي تواند با تشكيل بازارچه هاي توليد به مصرف ,سوغاتي براي گردشگران باشد و هم مي تواند به عنوان مسيري براي تورهاي گردشگري تعريف و از اين طريق به رونق اين بازار ها كمك شود.
