غارهای ده‌گانه تنگۀ دوآب سوادکوه مازندران

«تنگۀ دوآب، با جغرافیای طبیعی و آثار تاریخی متعدد نظیر غارهایِ تاریخیِ کیجاکرچال، طاقخانه، طاق‌طویله، طاق‌فرامرز، توران، توفان، پری، اسپهبدخورشید (لاپ کمر)، زین (مختار)، عروس داماد، ارژنگ، سِرخِل، کمرخِنه، دِبچاه و باژ دژهایِ رواتسر (باجگیران)، اسپهبدخورشید، فرامرز، دیوسفید، کنگلو و راه باستانی و تاریخی سرتنگه، همه در یک محدودۀ جغرافیایی و تقریباً با یک دورۀ تاریخی، نزدیک هم قرار دارند. در کمتر جایی می‌توان تراکم و فشردگی این همه غار و آثار تاریخی را مشاهده کرد.
 
این تنگه در طول جغرافیایی36.00”07.9”7 N  و عرض جغرافیایی 53.3”03.0”E  و در ارتفاع 850 متری از سطح دریا قرار دارد.

 غار طبیعی و تاریخی طاقخانه از جمله غارهایی است که در ورودی این تنگه و در طول جغرافیایی36.01”00.1”N   و عرض جغرافیایی53.02”57.8”E در ارتفاع 1230 متری از سطح دریا واقع شده است.

در طول تاریخ، رودها معمولاً در بیشتر موارد با خود آبادانی به همراه داشتند و دارند. چنانکه بیشتر تمدن‌های نخستین بشری در مسیرشان شکل گرفته است.

دوآب، نام خود را از تلاقی دو رود تالار و سولا (کبیر) گرفته است.

این تنگه به دلیل ساختار جغرافیای طبیعی و کوهستانی در کنار آن وجود چند غار طبیعی- تاریخی در دل صخرههایش و مهمتر از همه، وجود آب فراوان پیرامون آن، محل امن و مناسبی برای زندگی گذشتگان و شرایط زیست تاریخی و تمدن بشری بودهاست.

در تلاقی دوآب، دژ باجگیران قرار داشت که شروع راه باستانی- تاریخی سرتنگه به چاشم، کومس، کنگلو، آریم و پریم قدیم از این نقطه بود.

از تنگۀ دوآب به عنوان دروازۀ بحر خزر و تنگۀ سولا هم نام میبرند. این تنگه تا دو قرن نخست هجری یکی از نقاط بسیار مهم، تاریخی و سوق‌الجیشی در منطقۀ طبرستان قدیم بوده‌ است و این موضوع را از آثار به‌جا مانده در دل صخره‌های کوهستانی و غارهای تاریخی این تنگه می‌توان فهمید.

 بعد از تصرف غار دژ اسپهبدخورشید به وسیلۀ سپاه خلیفۀ عباسی در سال 119 یزدگردی (144 هـجری)، این منطقه دیگر آن شکوه و عظمت و صلابت گذشتۀ خود را باز نیافت و قد از این بار سنگین راست نکرد».(از مقدمۀ کتاب غارهای تنگۀ دوآب: اثر نگارنده در مرحلۀ ترجمه)  

نگارنده در طول پژوهش‌های تاریخی از سال 1375 تاکنون بیش از چهل غار در سوادکوه، شناسایی کرده‌ است که تعداد محدودی را غارشناسان قبل از نگارنده صعود داشتند.

 از غارها سوادکوه می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد: غارهایِ دِز چشمه، بِرین، خلیفه، بزمیلش، تختعلی، سرین گنگِلبِن، زندانخانه، سوته، عسل 1 و2، سِله‌بِن، قلی‌گِردن، سنگسرک، دو غار در ارفه‌کوه، عروس داماد، ارژنگ، اسپهبدخورشید(لاپ-کمر)، سِرخِل، خرج، دبچاه، چِله خِنه، پرو، پری، توران، توفان، طاق، طاق‌خانه، طاق‌فرامرز، طاق‌طویله، کیجاکرچال، لیبِن اِساس (دو غار)، دیولیلم، زنگیان، دیوکر 1 و2، بزلی، لیپشت، اِسکِلیم، کَندِلِک، پلنگ‌بور، میونا (دِچش) و… .