گردشگری روستايی می تواند به طور ساده به عنوان مسافرت به نواحی روستايی تعريف شود، اما محققان بر اين عقيده‌اند كه موضوع بسيار پيچيده‌تر از اين است.
نمونه‌های زيادی از انجام فعاليت‌های گردشگری در نواحی روستايی وجود دارد، از جمله فعالیت های مبتنی بر طبیعت، جشنواره های خاص، وقايع ميراث، جاذبه‌های مبتنی بر جامعه‌ی بومی، گردشگری كشاورزی، نمايشگاه‌های هنری و سوغات و صنایع دستی، تئاتر محلی و ساير موارد.
به هر حال از نظر مفهومی به نظر ساده می آيد كه گردشگری روستايی را می توان به عنوان نوعی گردشگري كه در نواحی روستايی و مناطق پيرامون شهرها انجام می شود، تعريف كرد، ولی اين تعريف نمی تواند شامل مجموعه‌ای از فعاليت‌ها و اشكال متنوع مديريتی و نهادهای توسعه يافته‌ی فعال در كشورهای مختلف در ارتباط با صنعت گردشگری باشد.
در اروپا گردشگری روستايی اغلب برای توصيف گردشگری كشاورزی (يا گردشگری مبتنی بر مزرعه) به كار برده میشود، اما در صورت لزوم همه‌ی فعاليت‌های گردشگری در نواحی روستايی را در برمی گيرد. در همين راستا امروزه اتحاديه ی اروپا همه انواع گردشگری در نواحی غيرشهری را به عنوان گردشگری روستايی در نظر گرفته است.
تعریف زیر ، تعریفی است که سازمان جهانی جهانگردی از این نوع گردشگری ارائه می دهد :
گردشگری روستايی شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهيلات و خدمات رفاهی در نواحی روستايی می باشد، كه امكان بهره‌مندی از منابع طبيعی و جاذبه‌های طبيعت را همراه با شركت در زندگی روستايی و كار در مزرعه و كشاورزی، فراهم می آورد.
گردشگری کشاورزی به معنای فعالیت‌های مبتنی بر کشاورزی است که گردشگران در مجموعه‌های مختلف مانند مزرعه، مرتع، محل کشاورزی و اماکن طبیعی به انجام فعالیت‌هایی می‌پردازند. در واقع گردشگری کشاورزی شامل حضور، بازدید و فعالیت گردشگران در مزارع و مراتع مانند مزارع زعفران، باغ‌های گل یا مراحل نگهداری کندوهای زنبور عسل و مراجعه به دامداری‌ها میشود.
به تعبیری مباحث آموزشی، اقامتی و خرید از جمله اشکال گردشگری کشاورزی به شمار می‌رود. امروزه با توجه به افزایش جمعیت شهرنشین در دهه‌های اخیر، مردم برای فرار از شلوغی و آلودگی شهری، علاقه‌مند به حضور در طبیعت و طبیعت‌گردی هستند و لذا فضاهای طبیعی و کشاورزی را در برنامه سفر خود قرار می‌دهند.
گردشگری کشاورزی نیز در یک یا دو دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است. «اقامت در منطقه روستایی»، همپوشانی زیادی با «گردشگری کشاورزی» دارد؛ در واقع «گردشگری کشاورزی» و «گردشگری روستایی» از جوانب فراوانی با یکدیگر همپوشانی دارند. برخی مواقع واژه «مزرعه گردشگری» نیز در خصوص گردشگری کشاورزی به کار می‌رود.
«مزرعه گردشگری» تجارب آموزشی بسیار خوبی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد که می‌تواند شامل حضور در جشنواره‌های مرتبط با فعالیت‌های کشاورزی و دامداری شود. بنابراین از این طریق کشاورزان و دامداران، زمین‌های کشاورزی خود و محل کسب‌وکار خود را به مقصدی گردشگری مبدل می‌سازند تا آنچه انجام می‌دهند را به مردم نشان دهند. در واقع «گردشگری کشاورزی»، درهای مزرعه را به سوی عموم باز می‌کند تا بازدیدکنندگان اطلاعاتی در خصوص آنچه در این فضاها انجام میشود، به دست آورند.
فعالیت‌هایی مانند چیدن میوه، دوشیدن شیر، کره‌گیری، ماست‌بندی و تولید پنیر را می‌توان در حوزه گردشگری کشاورزی انجام داد. بنابراین کشاورزان علاوه بر این‌که مزارع خود را به مقصد گردشگری تبدیل می‌کنند، آموزش‌هایی نیز در زمینه کشاورزی ارائه می‌دهند و از این رو راهی برای درآمدزایی ایجاد می‌کنند. از آنجایی که تهیه محصولات ارگانیک میان مردم رواج یافته است، بر این اساس از طریق «گردشگری کشاورزی» خرید این محصولات نیز رونق می‌یابد.
مسیری که اطلاعات لازم را برای گردشگر فراهم می‌سازد تا زمین و فعالیت‌های کشاورزی را درک کرده و به دانش و چگونگی تهیه غذای خود دست پیدا کند، به عنوان محور آموزش در «گردشگری کشاورزی» به شمار می‌رود. در واقع «مزرعه کشاورزی»، تجربه بسیاری خوبی را برای کودکان، بزرگسالان و خانواده‌ها به همراه دارد.
شاید بتوان تعریف «گردشگری کشاورزی» را زیرمجموعه «گردشگری روستایی» دانست، اما به طور کلی «گردشگری کشاورزی»، تجربه‌های گوناگونی را ایجاد می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به سبک زندگی روستایی اشاره کرد. سبک زندگی روستایی عمدتا بر مبنای کشاورزی، دامداری و ماهی‌گیری است. همچنین آموزش‌های حوزه «گردشگری کشاورزی» در راستای آشنایی با انواع محصولات کشاورزی و پرورش دام و حیوانات صورت می‌گیرد. به علاوه اقامت گردشگران معمولا در روستا صورت می‌گیرد که جذابیت ویژه‌ای به همراه دارد، در کنار این موارد این نوع از گردشگری، امکان تجربه برخی تفریحات مانند اسب‌سواری، الاغ‌سواری، درشکه‌سواری و … را برای افراد ایجاد می‌کند و به طور کلی این موارد اثرات مثبتی در اقتصاد روستا ایجاد می‌کند؛ به عنوان مثال خرید محصولات روستایی مانند محصولات صنایع‌دستی، میوه، سبزیجات و محصولات لبنی بر مهاجرت معکوس و اقتصاد روستا کمک‌کننده خواهد بود.
شرکت در جشنواره‌های برداشت محصولات روستایی می‌تواند «گردشگری مبتنی بر رویداد» را نیز رونق بخشد. حضور و تماشای حیاتوحش به ویژه در مناطق حفاظت شده، جذابیت ویژه‌ای دارد، البته در شرایطی که خطرات احتمالی وجود نداشته باشد و شکار نیز صورت نگیرد. علاوه بر این‌ها لباس‌های محلی، غذاهای سنتی و محلی نیز به عنوان فرهنگ و در جهت زندگی روستایی تقویت میشود. در واقع این موارد را می‌توان به عنوان اهداف «گردشگری کشاورزی» و فعالیت‌هایی که موجب توسعه «گردشگری کشاورزی» و اقتصاد جوامع محلی و روستایی میشود، دانست.
در ایران ظرفیت بسیار بالایی برای رونق «گردشگری کشاورزی» وجود دارد. زیرا ایران دارای اقلیم‌های گوناگونی است که در نتیجه محصولات کشاورزی متنوعی به دنبال دارد. در حالی که تصور کلی مردم دنیا نسبت به ایران، کشوری خشک و فاقد کشاورزی است. با وجود این که مناطق خشک در ایران زیاد است، اما این مناطق نیز محصولات کشاورزی متنوعی دارند، بر این اساس لازم است تبلیغات گسترده‌ای در داخل و خارج از کشور در این خصوص صورت گیرد. به این ترتیب شاید بتوان وجود تبلیغات منفی را بزرگ‌ترین مشکل یا مانع توسعه گردشگری در ایران دانست.
بنابراین با توجه به ظرفیت و شرایط موجود در کشور می‌توان بسته‌های تورهای «گردشگری کشاورزی» را در مناطق مختلف ایجاد کرد. در این راستا می‌توان زعفران در خراسان، خرما در جنوب و غرب کشور، زرشک در خراسان جنوبی، برنج در شمال کشور، پسته در کرمان، محصولات باغی مانند سیب، گردو، گیاهان دارویی، عرقیات مختلف و … را نام برد که نشان‌دهنده ظرفیت «گردشگری کشاورزی» در کشور است.
بنابراین «گردشگری کشاورزی» در ایران به واسطه بخش متنوعی از محصولات در مناطق مختلف کشور، امکان جذب گردشگران بین‌المللی ایجاد می‌کند. «گردشگری کشاورزی» در ایران علاوه بر توسعه اقتصاد جوامع محلی، سبب رونق فرهنگ باستانی و میراث کهن فرهنگی نیز میشود. در واقع اصالت مهمان‌نوازی و فرهنگ غنی جوامع روستایی در ایران قدمت بسیار زیادی دارد و شاید بتوان از طریق «گردشگری کشاورزی» غنای فرهنگی و میراث کهن کشور را به جهانیان نشان دهیم.
«گردشگری کشاورزی»، امکان انجام فعالیت‌هایی در مزارع و مراتع را برای گردشگران ایجاد می‌کند و بستری فراهم می‌سازد که آن‌ها در راستای اهداف فرهنگی، تفریحی و آموزشی، در مناطق روستایی حضور پیدا کنند. بنابراین گردشگران لازم است توسعه پایدار گردشگری و کدهای اخلاقی را رعایت کنند. همچنین راهنمایان محلی و رسمی دوره دیده باید برخی آموزش‌ها و نکات هنگام حضور در مزارع و مراتع را مورد تأکید قرار دهند تا از این طریق مشکلات و آسیب‌هایی به مزارع محصولات کشاورزی وارد نشود و تجربه سفری به یادماندنی و بسیار خوب به همراه داشته باشد. بنابراین همواره باید ظرفیت مقصد گردشگری مورد توجه قرار گیرد و محیط مقصد برای حضور گردشگران آماده شود.
دامون باغ با زیر ساخت و امکانات مناسب و واقع شدن در روستای سرسبز رنگریزکلا، دارای پتانسیل کافی در ارائه خدمات گردشگری روستایی و گردشگری کشاورزی بوده و دراین راستا برنامه ها و فعالیت های جذابی را به گردشگران ارائه می نماید.
تنظیم و تدوین از تحریریه پایگاه «دامون باغ»
کاری از:
تحریریه پایگاه اطلاع‌رسانی دامون‌باغ
مجله گردشگری
مجله کشاورزی
مجله دام و طیور و آبزی
