جشن خرمن؛ آیین شکرگزاری در استان مازندران

آیین‌های نیاکان مازندران زیر تیغ شهرنشینی/ جشن خرمن؛ آیینی برای شکرگذاری:

در مازندران، سنت های خاصی وجود دارد که به جا مانده از تاریخ کهن این مرز و بوم است و امروز دیدن برخی از این سنت ها و آیین های بومی در زیر تیغ شهرنشینی تبدیل به رویا شده است.

دیدن اسب، لیفا و فیه و خرمن کوبی سنتی در مزارع و شالیزارهای مازندران تبدیل به رویا شده و نسل جوان با این آداب نیاکانشان غریبه شده اند.
 
تب شهرنشینی و مدرنیته و گذار از زندگی سنتی، برخی از آداب و رسوم سنتی نیاکانمان را نیز به فراموشی سپرد و دیگر کمتر کسی از جینکا، خرمن سنتی با اسب و … می داند.
 
از اینرو برای احیای آداب سنتی و قدیمی مازندرانی ها، در چند سال اخیر، جشن خرمن همزمان با پایان برداشت محصولات کشاورزی در مناطق مختلف استان برگزار می شود تا نسل جدید را در کشاکش انواع هجمه ها با گذشته غنی اش پیوند زند.
 
جشن خرمن مازندران نیز از آداب قدیمی و سنتی شالیکاران و کشاورزان این دیار بوده که آیینی برای شکرگذاری، شادمانی و احیای فرهنگ بومی است.
این جشن در برخی مناطق مازندران از جمله روستای پهنه کلای ساری با همت برخی از دوستداران فرهنگ و آداب استان به اجرا درآمده است.
به تاکید کارشناسان مسائل فرهنگی، آشنايي نسل جوان با ميراث گذشتگان مهمترین هدف جشن خرمن است که به شكرانه برداشت محصول برگزار می شود. در این جشن آيينی، دسته هاي شادماني همراه با سرنا نوازي ، زنان با لباس هاي محلي و مجمعه بر سر و همچنين مردان با ابزار و ادوات كشاورزي به اجراي برنامه هاي شاد و مفرح مي پردازند، همچنین اجرای موسیقی محلی مرتبط با جشن از دیگر برنامه ها است.
 
در حاشیه این جشن، زنان دهكده آش و پلوي بركت را درست مي كنند و به عنوان تبرك به حضار مي دهند تا از بلايا دور باشند، همچنين جينگا و خرمن سنتي با اسب و نمونه شخم زني و نمايشگاهي از كارهاي محلي توسط مردم انجام می شوند.
 
آیین هایی که رفته رفته به فراموشی سپرده می شوند
 
 جشن خرمن براي اولين بار در بخش كليجانرستاق ساري در روستای پهنه کلای ساری برگزار شد و مدیر این جشنواره در این باره می گوید: متاسفانه یکسری از آداب و رسوم  آیینی و سنتی استانها به فراموشی سپرده شده است و باید این آیین های نیاکانمان را حفظ کنیم.
 
فهیمه محمودی افزود: نیاکان ما در مسیر کاشت و داشت و برداشت محصول نتیجه زحماتشان را می دیدند و اما تکنولوژی امروزی سبب شده تا برخی آیین ها کمرنگ شود، در گذشته کشاورز با زمین، خاک و گیاه رابطه ملموس تری داشت و شور و هیجان را درک می کرد.
وی اظهار داشت: شکرگذاری پس از برداشت محصول بهانه ای بود برای برگزاری جشن تا شرایطی بوجود آوردند تا شادی درونشان را نشان دهند.
 
مدیر مسئول اولین کافه کتاب مازندران ادامه داد: دلیل اینکه اکنون این سنت ها را کمتر می بینیم، این است که زیاد با فرایند طبیعی کشاورزی مواجه نیستیم و برخی از سنت ها در فرآیند شهرنشینی فراموشی شده است.
 
محمودی یادآورشد: امروز تنها روستاییان را بر سر مزارع می توان دید و خوش نشین ها نیز کشت و کار کشاورزی را به روستاییان واگذار کرده اند. برگزاری جشن خرمن بهانه ای بود تا اهالی را اعم از خوش نشین و روستایی گردهم جمع کنیم و یادی از سنت های گذشته داشته باشیم.
 
مدیر کافه کتاب ساری بیان داشت: برپایی این جشن ها سبب احیای آداب بومی می شود و در انتقال آداب و روسوم به نسل جوانان کمک می کند و باید این نسل را با گذشته نیاکانمان پیوند دهیم.
 
برگزاری جشن خرمن پهنه کلای ساری، بهانه ای شد تا با برخی از اهالی به گفتگو بنشینیم و از خاطرات گذشته و آیین های سنتی مازندران برایمان تعریف کردند.
حاج آقا دلاویز اهل سوادکو ه و ساکن روستای پهنه کلای ساری با یادآوری سنت های قدیمی به خبرنگار مهر می گوید: بنابر یک رسم دیرینه در استان بعد از برداشت شالی و با نزدیک شدن به پائیز مراسم شکرگزاری از این نعمت خدادادی(شالی) برگزار می شد.
 
وی، گفت: برداشت محصول کشاورزی در گذشته ، از طریق ابزار و ادوات ابتدایی کار سخت و طاقت فرسایی بود و این کار طی چندین مرحله توسط افراد و با استفاده از چاریایانی چون اسب و… انجام می شد.
 
دلاویز، در ادامه  به مرحله درو کردن شالی توسط زنان و مردان روستایی، جمع کردن شالی که در اصطلاح محلی به آن کوفا می گویند اشاره کرد و افزود: بعد از این مرحله، با اجرای مرحله خرمن کوبی توسط اسب و دواندن اسب ها بر خرمن های بر زمین ریخته با استفاده از ابزاری به نام لیفا و فیه، این دانه های که از کاه جدا شده بود را در مسیر باد قرار  می دادند.
وی ، می افزاید: در اثر وزش باد کاه ها از دانه های شالی که سنگین تر بودند جدا می شد و به این ترتیب حاصل دسترنج کشاورزان در فصل بهار و تابستان به بیشترین رنج  تبدیل به برنج می شد.
   
جشن خرمن جشنی است که در پایان برداشت محصول در مناطق ساحلی مازندران توسط مازندرانی‌ها برگزار می‌شد. این جشن به بهانه شکرگزاری از خداوند و شادمانی پس از یک دوره کاشت، داشت و برداشت و خستگی ناشی از کار طاقت‌فرسای کشاورزی در شالیزارها در فصل گرما در منطقه سرسبز مازندران برگزار می‌شود.

برگزاری جشن خرمن در شهر بابکان  شهرستان آمل:

همچنین جشن خرمن به همت شورای اسلامی شهر و شهرداری شهر بابکان از توابع بخش دشت سر شهرستان آمل با حضور پرشور شهروندان و میهمانانی از دیگر مناطق کشور در این شهر برگزار شد.

برنامه عروس برون با ساز سرنا و دهل، جینگا سری، خرمن کوبی دستی، پخت آش و عرضه تولیدات کشاورزی بخشی از آیین جشن خرمن در شهر بابکان است که توسط اهالی این روستا و برخی هنرمندان شهرستان اجرا شد.

شهردار بابکان از توابع شهرستان آمل درخصوص برگزاری این جشن گفت: جشن خرمن، آیینی سنتی و اصیل در مازندران است که از قدیم ‌ترها این آیین ‌های سنتی پابرجا بوده است و هنوز هم در بیشتر روستاهای مازندران این آیین کهن پابرجا است.

سید محمد مهدی فاطمی اظهار داشت: خوشبختانه همت و همراهی خوب اعضای شورای اسلامی شهر و استقبال شهروندان از چهار دوره از برگزاری این سنت قدیمی، شهرداری بابکان برای ایجاد فضای شاد و مفرح و دورهمی خانواده های منطقه، این آیین را امسال باشکوه تر برگزار کرد.

ثبت جشن خرمن به نام شهر بابکان

فاطمی همچنین از تلاش های اولیه این شهرداری با حمایت شورای اسلامی شهر و مجموعه شهرستان آمل برای اقدام های مورد نیاز برای ثبت جشن خرمن به نام این شهر خبر داد و ابرازامیدواری کرد، در جشن خرمن سال آینده همه مقدمات وتمهیدات لازم برای ثبت ملی جشن خرمن به نام شهر بابکان انجام شود.

وی یادآورشد: این یک اقدام مهم فرهنگی و ارزشی در راستای پاسداشت هویت فرهنگی و اقتصادی مردم منطقه است و همه باید برای تثبیت آن قدم بردارند.

 شکرگزاری جمعی، اقدام پسندیده و ارزشمند

امام جمعه دابو ودشت سر شهرستان آمل گفت: جشن خرمن، رسمی است که همه ساله پس از برداشت محصول برنج توسط کشاورزان درمناطق مختلف استان در دهه های گذشته برگزار اما به فراموشی سپرده شد.

حجت الاسلام مهدی تقی زاده، با ابرازخرسندی از برپایی جشن خرمن که شکرگزاری جمعی به همراه برگزاری آیین های خاص به درگاه خداوند متعال برای افزایش محصول است، افزود: سنت‌ های بومی و محلی که ریشه در اعتقادات و فرهنگ دینی ‌مان دارد بزرگ داشته شود تا نسل جوان با آن آشنا شده و نسبت به برگزاری آن اهتمام بورزند.

وی با بیان اینکه کشاورزی از شغل ‌های مقدس است که از گذشته تاکنون در مازندران مردم به آن مشغول هستند، افزود: هنوز هم در این دیار رسم بوده که پس از برداشت برنج به مراتب جشن عروسی نوعروسان و تازه ‌دامادها بیشتر از گذشته می شود و عمدتا در ابتدای پائیز جشن ‌ها در مازندران و تبرستان افزایش می ‌یابد.

برنامه شکرگزاری خرمن

برنامه شکرگزاری خرمن با پیمانه کردن آغاز می شود که نام پیمانه کیله است.

پیمانه اول را با نام خدا پر می کنند، پیمانه دوم را می گویند برکت داده خدا، پیمانه سوم نام محمد (ص)، پیمانه چهارم صلوات بر محمد و آل محمد می فرستند، پیمانه پنجم با نام پنج تن آل عبا، شش و هفت و هشت و نه و ده، برکت داده خدا مراسم به پایان می رسد.

در مازندران، سنت های خاصی وجود دارد که به جا مانده از تاریخ کهن این مرز و بوم است و امروز دیدن برخی از این سنت ها و آیین های بومی در زیر تیغ شهرنشینی تبدیل به رویا شده است.در برخی از روستاهای مازندران دیدن اسب، لیفا و فیه و خرمن کوبی سنتی در مزارع و شالیزارها تبدیل به رویا شده و نسل جوان با این آداب نیاکانشان غریبه شده اند.

تب شهرنشینی و مدرنیته و گذار از زندگی سنتی، برخی از آداب و رسوم سنتی نیاکانمان را نیز به فراموشی سپرد و دیگر کمتر کسی از جینکا، خرمن سنتی با اسب و می داند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

logo-samandehi