معرفی روستای دیوا

نویسنده : مهرانه رعیتی (دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه تهران)

مقدمه:

روستاهای ایران در طول حیات خود که به بلندای تاریخ تمدن کهن این آب و خاک است و به دلیل پیوندهای گسترده آنها بسترهای طبیعی و تاریخی خود موجد بسیاری از ارزشهای فرهنگ ایران بوده اند. به خاطر داشته باشیم که منازل ساده روستایی همواره کارگاه تولید صنایع دستی بوده و آثار آن دستمایه ای برای هنرمندان شهرها در آفرینش آثار نفیس، ارزشمند و فاخر هنری موجود در سیر تحولات مربوط به تمدن کشور ما محسوب می شده است.

خانه های روستایی به دلیل هم پیوندی با طبیعت مبتنی بر اصول و ارزشهایی است که امروزه همزیستی با محیط زیست و توسعه پایدار نامیده می شود زیرا از یکسو متناسب با اقلیم جهت یابی و استقرار یافته اند و در نتیجه حداکثر بهره برداری از قابلیت های طبیعی را دارند و از سوی دیگر با استفاده از مصالح بوم آورد احداث شده که قابلیت بازیافت پس از تخریب بناها را دارند ضمن آنکه توان مقاومت در بلایای طبیعی از جمله سیل، زلزله و طوفان های محلی و موسمی را دارند.

شاید در نظر شما این موضوع نقش بسته باشد که هدف ما از ذکر این موارد کهنه پرستی و یا تلاش در جهت محرومیت روستاها از امکاناتی باشد که هم اینک روستاییان را برای بهره مندی از آنها به سوی شهر ها گسیل نموده است .اما در واقع چنین نیست بلکه هدف ما این است که فرهنگ و ویژگی های روستا را به عنوان بخشی از ارزش های فرهنگی، طبیعی و تاریخی ملی خود پاسداری نماییم زیرا اولاً بسیاری از ارزشهای موجود در روستا تنها در چارچوب ویژگی های روستایی قابل حفظ و نگهداری است. ثانیاً روستاها همواره پشتیبان و مکمل حیات شهرها بوده اند و به همین سبب تهدید حیات آنها همواره خطری بالقوه برای وجود شهرها نیز به شمار می رود. ثالثاً حفظ روستاها موجب پایداری در محیط زیست و بهره گیری از ظرفیت ها و مواهب طبیعی موجود در سرزمین ماست.

معرفی:

روستای دیوا در استان مازندران، شهرستان بابل، بخش بندپی غربی و دهستان خشروپی قرار دارد. این روستا از نظر موقعیت مکانی در فاصله حدود ۲۵ کیلومتری شهر بابل در قسمت کوهپایه‌ای و در حاشیه‌ محور گلوگاه به خشرودپی جای گرفته است.

از نظر سیاسی روستای دیوا در بخش خشرودپی و دهستان خشرود واقع شده است.

به طور کلی آب و هوای بابل و منطقه خوشرودپی که روستای دیوا نیز در آن قرار دارد تحت تأثیر عوامل زیر می‌باشد:

۱. سلسله جبال البرز در جنوب و جهت امتداد شرقی ـ غربی آن

۲. ارتفاع این منطقه از سطح آبهای آزاد

۳. پوشش گیاهی طبیعی و جنگلها

۴. نزدیکی به سواحل دریای خزر

۵. موقعیت و عرض جغرافیایی

۶. جریان ‌های هوایی

به طور کلی آب و هوای منطقه، معتدل مرطوب و خزری است.

شناخت مراکز تفریحگاهی و جاذبه ‌های گردشگری موجود و قابلیت‌ های تفریحی در روستا و محدوده ‌آن به طور کلی می ‌توان اهداف گردشگری از سفر به دیوا را به ۴ دسته تقسیم کرد:

۱. انجام سفر و گردش به منظور اوقات فراغت

۲. زمینه تفریحی و تفریحگاهی

۳. زمینه علمی، فرهنگی و مذهبی

۴. بازدید از بافت بکر و دست نخورده‌ روستا.

مراکز تفرجگاهی و جاذبه های گردشگری روستای دیوا

۱. مراکز طبیعی

در این روستا تنوع گیاهی، جانوری، آب‌‌ و هوای معتدل، خاک مساعد، چشم ‌اندازهای زیبا، باغ های میوه، کوچه ‌باغها و مزارع سرسبز، ترکیبی زیبا از محیط طبیعی و بومی را به وجود آورده است.

روستای دیوا از نظر موقعیت مکانی در قسمت کوهپایه ‌ای شهرستان بابل و در حاشیه‌ محور گلوگاه به خوشرودپی قرار گرفته است. این روستا از طرف شرق، به رودخانه کلارود و از طرف شمال به اراضی کشاورزی (شالیزار) و از سمت شرق و غرب به اراضی ملی (جنگل) محدود می‌گردد. رودخانه کلارود در حاشیه شرقی روستا و آبراه های زراعی کوچک در داخل بافت روستا جریان دارد.

۲. مراکز فرهنگی و تاریخی:

این روستا می ‌تواند با داشتن قابلیت‌ های فراوان در این زمینه (قریب به ۶۰ اثر با ارزش فرهنگی ـ تاریخی) خدمات فراوانی را به علاقه ‌مندان ارائه دهد. این آثار با ارزش عبارتند از: تکیه عمران، تکیه ملکشاه، تکیه آقاسر، امامزاده عباس، قبرستان زینبیه و …

۳. مراکز مذهبی:

این روستا می‌تواند با داشتن تکایای بسیار زیبا و قرارگیری امامزاده عباس در دل روستا به عنوان یک مکان مناسب برای گردشگری مذهبی مورد توجه قرار گیرد.

تاریخچه و علل پیدایش روستا و مراحل تکوین و توسعه آن

در ارتباط با علل پیدایش روستای مورد مطالعه عوامل طبیعی و سیاسی بیشترین نقش را داشته اند. تعدادی از روستاهای استان مازندران توسط حکومت های گذشته به صورت کوچ اجباری از سایر نقاط کشور به این منطقه شکل گرفته اند که روستای دیوا نیز از این دسته می باشد.

ساکنان روستای دیوا از دو طایفه عمران و ملکشاه می باشند که از غرب کشور به این منطقه آمده اند.

شناخت ساختار کالبدی و سازمان فضایی روستای دیوا و جایگاه بافت با ارزش

در این روستا ساختار خانه ها در هماهنگی کامل بین عناصر کالبدی، شکل گیری محورهای عبوری و دسترسی، منطبق بر توپوگرافی زمین بوده و رفت و آمد در ملایم شیب ممکن را امکان پذیر می سازد.

در محور اصلی روستا نحوه ارتباط فضایی تا حدی تغییر می یابد. این محور که دارای شیب ملایم از شرق به غرب است، حد فاصل زمین های کشاورزی و لبه های بافت روستا قرار دارد. بافت روستا در این محور و زمین های کشاورزی در شمال و جنوب محور شکل گرفته اند.چهار معبر اصلی، فرعی و رودخانه از محور اصلی به سمت بافت روستا جدا می شوند و در جهت بافت با ارزش ادامه پیدا می کنند.

معبر اصلی از بقیه معابر عریض تر است و محور عبوری را به مرکز روستا و قبرستان زینبیه متصل می کند.

این معبر مسیر خود را تا تکیه ملکشاه، تکیه آقاسر، قبرستان، امامزاده عباس و خارج از روستا به سمت جنگل های انبوه ادامه می دهد. البته به جز عناصر فوق قرارگیری خانه های با ارزش معماری و تاریخی مربوط به دوره های قاجار و پهلوی نیز به غنای این معبر می افزاید. به جز معبر اصلی داخل بافت، معابر دیگری نیز محور عبوری در به انتهای بافت مسکونی متصل می کنند.

معبری که در منتهی الیه جبهه شرقی قرار دارد، محور عبوری را به تکیه عمران و نقطه ای به نام پشت سد و رودخانه متصل می کند و معبر واقغ در منتهی الیه غربی نیز محور عبوری را به پشت قبرستان و تکیه آقاسر و امامزاده عباس می رساند. از سوی دیگر تنها راه دسترسی سواره در بافت با ارزش، از همین معابر تا تپه های جنگلی روستا ادامه دارد و از آن به بعد برای دسترسی به ارتفاعات باید با پای پیاده رفت. ارتفاعات جنگلی روستا با چشم انداز زیبا بر باغات و اراضی کشاورزی در انتهای محور اصلی داخل بافت جای گرفته و این محور را به عنوان محور فرهنگی، تاریخی و گردشگری روستا مطرح ساخته است.

با توجه به توضیحات فوق و شناسایی بناهای با ارزش می توان احتمال داد که:

وجود قبرستان آقاسر در منتهی الیه جنوب غربی حاکی از این است که هسته اصلی بافت روستا در این مرحله شکل گرفته است و شامل محلات مسکونی، قبرستان و فضاهای مذهبی می شود. در مراحل بعدی، دو طایفه دیگر به نام ملکشاه و عمران که به دلایل مختلف سیاسی به این منطقه کوچانیده شده اند با فاصله ای اندک از هسته اصلی درکنار یکدیگر قرار می گیرند و دو هسته جداگانه را تشکیل می دهند و محلات مربوط به این دو طایفه شامل فضاهای مسکونی، مذهبی (تکایا)، حمام و … می شده است.

هسته های سه گانه فوق دارای قدمت قاجاری بوده که در مراحل آتی عناصر و بناهای مربوط به دوره پهلوی به شکل ستاره ای و با تمایل به سمت کوهپایه، جنگل، رودخانه و زمین های کشاورزی به بافت روستا اضافه شده است.

شناخت ترکیب‌ بصری مناظر و تسلسل آنها

بافت با ارزش روستا همراه با سرسبزی خانه‌ باغ ‌ها و ترکیب آنها با سیمای جنگلی کوه‌ های جنوب روستا منظری زیبا از معماری، نور و رنگ را به وجود آورده است.

یکی از چشم ‌اندازهای زیبا برای بازدید جبهه‌ جنوبی، جنوب غربی و شرقی تپه بزرگ روستاست که از پای کوهپایه، انبوه درختان جنگلی، منظره بدیعی را به وجود آورده است. با ایستادن در کنار محور عبوری واقع در شمال روستا هم می‌توان مناظر و دورنمای بسیار زیبایی را از روستا دید.

خانه‌ های زیبا و واجد ارزش معماری ـ تاریخی و هنری مربوط به دوره‌ های اوایل و اواخر قاجار و پهلوی اول و دوم از دیگر زیبایی ‌های روستای دیواست.

محل برخورد خیابان‌ ها و مسیرهای عبوری روستا با پیچ و خم‌ های آن موجب ایجاد تنوع بصری شده به طوری که در این مسیرها بیننده هر لحظه در انتظار خلق ترکیب جدیدی از فضاست.

منابع مطلب:

۱.مطالعات میدانی،۱۳۸۷.

۲.مطالعات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، ۱۳۸۵.

۳. احمدیان، رضا؛ ویژگی های شکلی بافت های روستایی ایران؛ آبادی؛ شماره ۵۹.

————————————————

منبع: https://iranvillage.ir/1127