کتابشناسی: نقوش سقانفار های مازندران از کتب چاپ سنگی دوره قاجار

نویسندگان: محمدرضا شریف زاده, نسیم رمضان پورلمسو

ویراستار: وحید احمدناطقی

ناشر: انتشارات آوای هدهد

سال انتشار چاپ اول: 1397

تعداد صفحات: 204

زبان: فارسی

موضوع:

سقاتالارها — ایران — مازندران؛

معماری اسلامی– ایران– مازندران؛

نقاشی اسلامی — ایران — مازندران؛

تعزیه — ایران — تاریخ؛

ایران — تاریخ — قاجاریان، 1193 – 1344ق.؛

مازندران — تاریخ — 1193 – 1344ق.

معرفی کتاب:

اصل کتاب حاضر، پایان نامه تحصیلی «نسیم رمضانپور» در دانشکده معماری و هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی با راهنمایی «غلامعلی حاتم» بوده و  در سال 1393 دفاع شده است.

این پایان نامه متعاقبا در سال 1397 به صورت کتاب حاضر به چاپ رسیده است.

پایان نامه مذکور در پنج فصل به پیدایش مضامین، مفاهیم و خاستگاه نقوش وتبیین رابطه آنها با کتب چاپ سنگی دوره قاجار می پردازد. برای دستیابی به این منظور ابتدا با انتخاب چند نمونه از سقانفارها نقوش آنها دسته بندی و مضامین آنها طبقه بندی می شوند و برای کشف مفاهیم مستتر در آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.استفاده از سقانفارها به عنوان مکانی جهت برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم به یاد واقعه عاشورا و یاران امام حسین (ع) و تشنگی لب یاران امام و حضرت ابوالفضل(ع) به عنوان سقای دشت کربلا تا به امروز تداوم داشته است. رویکرد تحقیق ساختاری است. یعنی سقانفار به عنوان یک واحد در برگیرنده اجزاء متفاوتی است که معانی بی شماری در آنها مستتر است و دسته هایی از این روابط است که با هم تلفیق شده و معانی را پدیدار می سازند. تأکید این پایان نامه، علاوه بر تحلیل معانی و مضامین نقوش، به ارتباط آنها با فرهنگ و اعتقادات حاکم بر جامعه نیز می باشد لذا کلیه مولفه های هویت ساز از جمله مذهب، اساطیر، افسانه ها و هنر عامه پسند منطقه و ارتباط آنها با خلق این آثار مورد توجه قرار گرفته اند.در واقع هریک از این نقوش به عنوان یک واحد،کل نظام ساختاری یک سقانفار را شکل داده اند که در ورای این ساختار نظامی فرهنگی و مفهومی قابل مشاهده است. در انتهای پایان نامه می توان نتیجه گرفت که با توجه به تقسیم بندی مضامین نقوش در سقانفارها شامل مضامین مذهبی، ادبی، تاریخی و روزمره، می باشند. رواج تعزیه و شبیه خوانی در دوره قاجار، اصلی ترین علت برپایی سقانفارها بوده است.و نقوش آنها نیز، برگرفته از متون تعزیه می باشند. کتب چاپ سنگی دوره قاجار از جمله : شاهنامه فردوسی با مضمون حماسی، قصص الانبیاء بامضمون مذهبی و حماسی، خمسه نظامی با مضامین تغزلی، عجایب المخلوقات قزوینی با رویکرد دانش عامیانه و رواج داستانهای عامیانه نیز همگی تآثیر به سزایی در تثبیت هویت نقاشی های سقانفارها در دوره قاجار داشته اند.