گردشگری در ایران

گردشگری و سیر  و سیاحت از دیرباز در ایران رونق داشته ، آمد و شد خاورشناسان ، وجود کاروانسراها ، چاپار خانه های قدیمی وراههای ارتباطی گسترده دلیل این مدعاست . در دوره هخامنشیان براساس گسترش قلمرو حکومت ایران ، شبکه ارتباطی کشور نیز وسعت یافت و بناهای عام المنفعه  دیگری مانند : کاروانسراها ، آب انبارها و غیره متداول شد و برای مسافران ، راه شاهی احداث و برای نگهداری و اداره دو هزار و پانصد کیلومتر راه و رسیدن نامه ها ، دیوانی ویژه به نام دیوان برید تاسیس شد .

در زمان سلوکیان جاده های بزرگ سه قاره آسیا و آفریقا و اروپا از طریق ایران  به هم متصل شد . در عهد اشکانیان جاده ها و وسایل حمل ونقل منظم شد . به طوری که مهم ترین شاهراه بازرگانی قدیم ، یعنی جاده ابریشم ، در این زمان به وجود آمد . در این عصر تسهیلاتی در اختیار مسافرین قرار می گرفت و کاروانیان را با نقشه راهنما از مسیرها آگاه می ساختند . در زمان ساسانیان هم امنیت بر راههای کاروان رو حاکم بود .

پس از ورود اعراب به ایران ، به دلیل تغییرات شگرف و غیر قابل پیش بینی که در حکومت ایجاد شده بود ، به راه ها و پل ها توجه نمی شد . اما این دوره کوتاه بود ، به طوری که در دوره سلجوقیان راههای جدید کاروانی احداث گردید . پس از فروکش کردن حملات مغول و جانشینان آنها و با باز شدن جاده های تجاری آسیا ، زائران و کاروانها به حرکت در آمدند .

زمان صفویه یکی از درخشانترین دوران سیاحت در ایران به حساب می آید ، مهمترین عوامل این توسعه ، امنیت ، راههای ارتباطی مناسب و تاسیسات اقامتی متعدد بود که موجب جلب سیاحان به ایران می شد .

پس از عصر صفوی تا دیر زمانی به سیاحت و تجارت چندان توجهی نمی شد اما در دوره قاجاریه به سبب ارتباط بیشتر با کشورهای غربی ، مسافران خارجی راه ایران را در پیش گرفتند . از اقدامات انجام شده در این دوره ،  طرح های آبادانی و تاسیس چاپارخانه را می توان نام برد که به همت امیر کبیر انجام پذیرفت .

در سال 1314 ش . برای اولین بار در وزارت داخله ( کشور ) اداره به نام ( اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات ) تاسیس گردید و انجام امور مربوط به جهانگردی کشور برعهده آن اداره محول گردید.این اداره موظف بود وسایل و موجبات جلب سیاحان خارجی را که در حقیقت ارتباط بین اداره مزبور با کلیه موسسات و کلوپهای سیاحتی بین المللی و تهیه و تنظیم مقرراتی که باعث تسهیل مسافرت خارجیها به ایران می شد ، فراهم آورد . از دیگر وظایف این اداره تاسیس کلوپ سیاحتی  و اتومبیل رانی در ایران و مربوط ساختن آن به کلوپهای سایر دول بود .

از سال 1315 ش .  موسسه مهمانخانه ها با بهره برداری از چند مهمانخانه ( مهمان خانه دربند ، مهمانخانه گچسر ،مهمانخانه چالوس، مهمانخانه قدیمی رامسر ، و غیره ) فعالیت هتلداری خود را آغاز نمود . در سال 1319 ش. نخستین آژانس جهانگردی ایران در تهران تاسیس شد . در سال 1320ش. ( اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات ) جای خود را به شورای عالی جهانگردی داد که هفته ای یکبار در وزارت کشور تشکیل می شد و امور اداری آن را اداره سیاسی کشور انجام می داد .

در سال 1333 ش. بار دیگر اهمیت جلب سیاحان و سیر وسیاحت با توجه به جنبه های اقتصادی و تحکیم مبانی حسن تفاهم میان افراد کشورهای مختلف مورد توجه دولت وقت واقع شد و اداره امور جهانگردی در وزارت کشور متمرکز گردید .

در سال 1340 ش. شورای عالی جهانگردی مرکب از 12 نفر از نمایندگان وزارتخانه ها و موسسات دولتی و سه نفر از اشخاص مطلع و بصیر در امر جهانگردی به موجب تصویب نامه هیئت وزیران وقت تشکیل شد که وظیفه آن تعیین خط مشی و برنامه هایی اجرایی اداره امور جهانگردی وزارت کشور بود و اصولا بر امور مربوط به جهانگردی کشور در سطح عالی نظارت داشت .

طی تصویب نامه ای که تاریخ 17 فروردین 1342ش. به تصویب هیئت وزیران وقت رسید سازمانی به نام ( سازمان جلب سیاحان ) تاسیس  گردید که هدف از تشکیل آن معرفی بیشتر کشور ایران و تشویق جهانگردان خارجی و ایرانگرددان به بازدید از آثار باستانی ، تاریخی و مناظر طبیعی ایران و به طور کلی تمرکز و هماهنگی کامل امور مرتبط به جهانگردی کشور در یک سازمان متشکل و واحد بود ، بدین منظور که این تمرکز موجب تحصیل ارز خارجی بیشتر ، توسعه و ترویج صنایع ملی و کمک به صاحبان حرفه های مختلف گردد و بر روی هم موجبات تقویت و تحکیم مبانی اقتصاد عمومی مملکت را فراهم نماید .

در سوم تیرماه 1353ش. با توجه به گسترش و نیز منظور هماهنگ شدن سیاست جهانگردی و اطلاعاتی کشور در داخل و خارج از مرزهای ایران ،، به موجب قانون ، سازمان جلب سیاحان و وزارت اطلاعات در یکدیگر ادغام شدند و وزارتخانه جدیدی به نام وزارت اطلاعات و جهانگردی به وجود آمد . وزارت اطلاعات و جهانگردی در سال 1357 ش. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد و حوزه معاونت جهانگردی این وزارتخانه ، سرپرستی امور جهانگردی کشور را برعهده گرفت .با تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، معاونت سیاحتی و زیارتی این وزارتخانه ، دفتر ایرانگردی و جهانگردی را به منظور برنامه ربزی صنعت  توریسم ، آموزش دست اندر کاران جهانگردی ، درجه بندی ، نظارت و نرخ تاسیسات ، برقراری ارتباط بین المللی با نهادها و ارگانهای جهانگردی تشکیل داد . این دفتر بعد از مدتی برابر مصوبه 21 آبان 14358 شورای انقلاب اسلامی به نام سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی تغییر نام داد که عملا از ادغام چهار شرکت دولتی به اسامی : شرکت سهامی تاسیسات جهانگردی ، شرکت سهامی گشتهای ایران ، شرکت سهامی مرکز خانه های ایران ، و شرکت سهامی مراکز جهانگردی برای ورزش های زمستانی ، به وجود آمد و با خط مشی تازه و هدف های مشخصی به منظور مدیریت و بهره برداری از 144 واحد پذارایی ، مهمانسراها ، هتل و تاسیسات توریستی سراسر کشور و ارائه خدمات جهانگردی شروع به کار کرد .

در سال 1365 وزارت فرهنگ و هنر با وزارت ارشاد اسلامی ادغام شد ، و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل گردید . در سال 1370به منظور توسعه صنعت جهانگردی کشور ، ضمن تجدید نظر در تشکیلات حوزه معاونت سیاحتی و زیارتی ، امور ایرانگردی و جهانگردی ، برعهده واحدهای تابعه آن : دفتر برنامه ربزی و امور فنی ، اداره کل نظارت بر خدمات سیاحتی و زیارتی ، مرکز تحقیقات و مطالعات ایرانگردی و جهانگردی ، و مرکز آموزش جهانگردی گذاشته شد .

در اجرای سیاست های دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه فعالیت های اقتصادی و کسب درآمدهای ارزی از منابع غیر نفتی با توجه به توان بالای کشور در زمینه جلب جهانگردان خارجی با بازنگری در اهداف و وظایف حوزه معاونت امور سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی ، این دوبخش در سال 1376 در یکدیگر ادغام شد و در حال حاضر امور ایرانگردی و جهانگردی کشور زیر نظر سازمان ایرانگردی و جهانگردی ، به عنوان یکی از سازمانهای تابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، اداره می شود که طرح ارتقای جایگاه آن در دست بررسی است.

سیمای گردشگری ایران

سرزمین پهناور ایران با میراث کهن فرهنگی و یادمانهای دیدنی و شگفت انگیز معماری ، کاشیکاری ، صنایع دستی ، اقلیم های گوناگون ، و تنوع آب و هوا در جای جای کشور و همچنین سواحل گسترده برکرانه دریای مازندران و خلیج فارس و دریای عمان ، ظرفیت بالقوه ای را زمینه صنعت گردشگری داراست ، که با شناخت جاذبه ها و بررسی های علمی بر پایه برنامه  ای دقیق ، امکان تحقق توسعه صنعت گردشگری دست یافتنی است .

با وجود موقعیت های مناسب و جاذبه های فراوان این صنعت در ایران هرگز از جایگاه مناسب و شایسته ای که سزاوار آن است در عرصه های بین المللی برخوردار نبوده است .

مشخص و مدون نبودن هدفها و سیاستهای این صنعت طی سالهای قبل در ایران به نحوی که راهگشای ادامه فعالیت ها در این زمینه باشد ، کمبود امکانات برای توسعه و تجهیز تاسیسات مورد نیاز صنعت جهانگردی کشور ، عدم هماهنگی و همکاری موثر سازمانها و ارگانهای دولتی در بهبود وضع گردشگری ، فقدان پرسنل کارآزموده و متخصص و آشنا به اداره امور گردشگری در تشکیلات ایرانگردی و جهانگردی و غیره ، شمه ای از عوامل مهم نارسایی در صنعت گردشگری ایران است .

اقدامات گسترده و شتاب زده دولت در دهه 50 به منظور مقابله با کمبود تاسیسات اقامتی و امکانات پذیرایی ، حمل و نقل ، تربیت نیروی انسانی و ایجادآمادگی و ارتقای سطح مهارتها و تخصصها نیز پاسخ گوی نیازهای روز افزون کشور نبوده است .

با پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از امکانات و تاسیسات اقامتی در اختیار بنیادهای برآمده از انقلاب قرار گرفت و از اهداف اصلی و کاربری در صنعت گردشگری خارج گردید . رویدادها و حوادث سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی از یک سو،جنگ تحمیلی وسیاستهای جهانی مخالف انقلاب اسلامی و منزوی کردن ایران ، صنعت گردشگری ایران را دچار رکود و وقفه نمود .

عوارض ناشی از 8 سال و اندی جنگ تحمیلی ، محاصره اقتصادی و بازماندن چرخ های صنایع کشور ، افزایش قیمت مواد اولیه و کالاهای ساخته شده وارداتی ، سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی و غیره ، موجب تحلیل بنیه اقتصادی و تورم فزاینده ناشی از نابسامانی های اقتصادی شد که طبعا و شدیدا این بخش را نیز تحت تاثیر قرار داد ، بخشی که می توانست نقش مهمی در موازنه پرداخت های ارزی کشور داشته باشد .

به تدریج و  پس از گذشت از بحران جنگ ، سیاست گذاران دور اندیش با توجه به وجوه گوناگون صنعت توریسم از آن به عنوان ابزاری کارآمد  بهره جستند مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی گام بلندی برای پویایی این صنعت برداشت و در مهر ماه 1370 رسما از سوی ریاست جمهور به منظور اجرا ابلاغ گردید . در قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی ، تهیه آیین نامه های اجرایی ، ارائه تسهیلات بانکی به نرخ صنعتی برای سرمایه گذاری در زمینه تاسیسات جهانگردی ، مشمول نمودن تعرفه های بخش صنعت در زمینه سوخت ، آب ، برق ، عوارض ، مالیات و وام بانکی برای تاسیسات یاد شده تصریح گردیده است .

از دیگر اقدامات انجام شده در سالهای اخیر تدوین آیین نامه ایجاد ، اصلاح ، تکمیل ، درجه بندی و نرخ گذاری تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی و نظارت بر فعالیت آنهاست که در سال 1368 به تصویب هیئت وزیران رسید و در سالهای 70 و 71 نیز اصلاحاتی در آن به عمل آمد .

از مصوبات شورای عالی ایرانگردی و جهانگردی تهیه برنامه هایی جامع برای صنعت گردشگری بود که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته و سازمان ایرانگردی و جهانگردی به عنوان متولی امر گردشگری تدوین آن طرح را در استراتژیهای توسعه آن بخش مد نظر قرار داده است .

سازماندهی مجدد ساختار تشکیلات گردشگری در توسعه این بخش ، در بهره مندی از امکانات بالقوه موجود در کشور تاثیر بسزایی خواهد داشت .

ار آنجاکه شتاب چرخ های محرکه صنعت گردشگری و رونق فعالیت های ایرانگردی و جهانگردی بیش از سرمایه گذاری مادی نیازمند سرمایه گذاری فرهنگی است ، گزافه نخواهد بود اگر تسهیلات ، خدمات و تبلیغات جهانگردی را به عنوان سه عامل فرهنگی مهم و تعیین کننده در فرآیند توسعه ایرانگردی و جهانگردی به حساب آوریم که در یک مجموعه کلی ، هریک از بخشها ، جزئی از بخش دیگر را می پوشاند و همچون حلقه های یک زنجیر به هم پیوسته در توسعه صنعت توریسم نقش تعیین کننده ای دارند . از این رو تعیین استراتژی بخش توریسم ، به منظور دستیابی به اهداف کمی و سیاست های کلی ، عوامل فرهنگی یاد شده به نحو چشمگیری خود را نشان می دهند .

به منظوربررسی و مقایسه سالیانه وضعیت گردشگری کشور با بهره گیری از الگوهای بین المللی از شاخص های عمده : ورود گردشگر بین الملل ، خروج ایرانیان از کشور ، درآمدگردشگری ، هزینه گردشگری و شاخص های مربوط به اقامت در تاسیسات اقامتی استفاده شده است .

ورود گردشگران بین المللی به کشور

روند ورود گردشگران بین المللی به ایران طی سالهای 1348 تا 1356 ( بجز سال 52 که با کاهش ورود گردشگران بین المللی ثبت شده است ) روند افزایشی ، و از سال 56 تا 67 با کاهش روبه رو بوده است . این کاهش در سال 1366 به حداقل مقدار خود طی 30 سال گذشته رسیده است .ازسال 67 تا78 نیز تعداد گردشگران بین المللی ورودی به کشور با افزایش متناوب روبرو بوده است.

تفکیک ورود گردشگران بین المللی به کشور بر اساس مدل سفر سال 1371 تا 1378 بیانگر آن است که طی سالهای گذشته بیشترین ورود گردشگران بین المللی به ایران به ترتیب از مرزهای زمینی و هوایی و دریایی بوده است . طی نه ماهه اول سال 79 ، 80 درصد از گردشگران از مرزهای زمینی ، 19 درصد از مرزهای هوایی و تنها 1 درصد از گردشگران ورودی به ایران از مرزهای دریایی وارد کشور شده اند .

تفکیک مبدا سفر گردشگران بر اساس مناطق عمده جهانی بیانگر آن است که بیشترین گردشگران ورودی به ایران از کشورهای اروپایی ( با احتساب کشورهای تازه استقلال یافته ) وارد ایران شده اند . پس از اروپا بیشترین مسافران ورودی به ایران از کشورهای جنوب آسیا و پس از آن از کشورهای خاورمیانه بوده اند .

در سال 1378 رقمی بالغ بر 147 هزار نفراز گردشگران بین المللی ورودی به ایران به علت عدم ثبت ملیت گردشگران در ستون نا معین ثبت شده است .

خروج ایرانیان از کشور

ملاحظه می گردد از سال 1348 تا 1378 به ازای هر سال تنها تعداد مسافران خروجی از کشور ، بدون تقسیم بندی مربوط به قصد سفر ، زمان (ماه) سفر ، جنسیت و غیره ، موجود می باشد .

همچنین ملاحظه می گردد  خروج ایرانیان از کشور طی سالهای 1348 تا 1352 با روند افزایشی روبه رو بوده است . که این روند از سال 1352 تا 1356 افزایشی بوده اما سرعت آن بیشتر بوده است . این روند طی سالهای 1356 تا 1360 که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی بود ، با روند کاهش قابل توجهی مصادف می شود .

خروج ایرانیان از کشور به مقاصد بین المللی طی سالهای 1360 تا 1363 با افزایش سالیانه چشمگیر بوده است و از سال 1363 تا 1373 به غیر از سال 1370 از روند یکنواختی برخوردار بوده ، اما از سال 72 تا 78 با روند افزایشی چشمگیری رو به رو بوده است.

درآمد ارزی حاصل از ورود گردشگران بین المللی به ایران

درآمد ارزی حاصل از ورود گردشگران بین المللی به ایران طی سالهای 1348 تا 1357 با افزایش روبه رو بوده است . بیشترین درآمد ارزی گردشگران به ایران در سال 1357 با رقمی بالغ بر 235 میلیون دلار بوده است . از سال 57 به بعد به علت پیروزی انقلاب اسلامی و سالهای جنگ تحمیلی تا سال 67 تقریبا ثابت و با تغییرات جزئی مواجه بوده است . از سال 67 تا 78 نیز با توجه به آرامش نسبی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور ، درآمد حاصل از ورود گردشگران بین المللی  با روند روبه رشد روبه رو بوده است .

یادآوری می شود که در سطح بین المللی به منظور محاسبه اثر اقتصادی گردشگری بر حسابهای ملی از روش حسابهای اقماری گردشگری (Tourist  Satellait  Account ) استفاده می گردد که در حال حاضر این سیستم به منظور  اجرا در سطح ملی توسط سازمان ایرانگردی و جهانگردی در حال بررسی می باشد ، در حال حاضر ارقامی که به عنوان درآمد حاصل از گردشگری بین المللی به کشور مورد بحث قرار می گیرد ، برآوردی براساس هزینه اقامت ، خوراک ، گشت و امثال آن بوده است و حداقل درآمد را بیان می کند .

با عنایت به عدم برقراری حسابهای اقماری گردشگری (TSA)  در ایران و عدم ثبت ارز خروجی هراه مسافر ، همچنین هزینه های تعمیر و نگهداری مربوط به تاسیسات اقامتی ، جاذبه های گردشگری و غیره ، نمی توان بحث دقیقی در زمینه هزینه گردشگری داشت اما با احتساب خروج 1000 دلار به ازای خروج هر گردشگر ایرانی از چرخه اقتصاد کشور ، ملاحظه خواهیم نمود که هزینه گردشگری در زمان حال از درآمد آن در ایران بیشتر بوده و به عبارت دیگر تراز درآمد و هزینه گردشگری ایران منفی بوده است.

آموزش گردشگری

از همان آغاز ، به دلیل نقش اساسی و حساس عرضه خدمات در توسعه جلب سیاحان ، تربیت کارکنان آزموده برای به حرکت در آوردن چرخهای این بخش مهم از فعالیتهای اقتصادی در سرلوحه برنامه ها قرار گرفت . در سال 1314 بلدیه تهران ماموریت  یافت دوره هایی برای تربیت پیشخدمت دایر نماید . این دوره زیر نظر یک معلم ایتالیایی و با همکاری دو سرگارسن قدیمی شروع به کار نمود و طی سه دوره آموزشی حدود یکصد نفر را تربیت نمودند . علاوه بر آن نیاز به وجود آشپزی های متخصص و مطلع از طبخ انواع غذاهای ایرانی و فرنگی نیز کاملا محسوس بود . از این رو ، کلاسی برای تربیت آشپز نیز تدارک دیده شد .

در فاصله برگزاری نخستین دوره های میز بانی و آشپزی بلدیه تهران (1314) تا سال 1342 ، که سازمان جلب سیاحان عهده دار امور مربوط به جهانگردی ایران گردید ، آموزش های زیر بنایی خدمات جهانگردی ، به استثنای دوره متشکله در موسسه مهمانخانه ها ، تقریبا به فراموشی سپرده شده بود . در این سال ، با اقدامات و تبلیغات سازمان جلب سیاحان در معرفی هرچه بهتر ایران به خارجیان و آشنا ساختن مردم به اهمیت اقتصادی و فرهنگی جهانگردی ،این بخش مهم فرهنگی و اقتصادی در ایران ارزش و اعتبار واقعی خود را نمایان ساخت و همزمان وزارت فرهنگ وقت با تاسیس یک مدرسه عالی  مهمانخانه داری اقدام به پذیرش دانشجو نمود پس از سه سال تحصیل ، تعدادی از این دانشجویان موفق به اخذ دانشنامه تحصیلی  معادل لیسانس گردیدند . به سبب ضعف برنامه ریزی ، عدم امکانات فنی و حرفه ای ، فارغ التحصیلان آن مدرسه عالی از اطلاعات و معلومات نظری و علمی کافی برخوردار نبودند و جز چند نفر از آنان ، بقیه نتوانستند در بخش هتلداری مشغول فعالیت شوند و ناگزیر وزارت فرهنگ وقت ، به علت عدم کارآیی و دیگر مشکلات ، اقدام به انحلال آن مدرسه عالی نمود .

مدت زمانی کوتاه پس از تاسیس سازمان جلب سیاحان ، همزمان با اقداماتی که در زمینه توسعه و بهبود تاسیسات جهانگردی کشور صورت گرفت ، به موضوع تربیت نیروی انسانی لازم برای خدمت در این تاسیسات نیز توجه خاص مبذول گردید و اقداماتی در جهت آموزش کادر مهمانخانه ها ، راهنمایان جهانگردی و کارکنان آژانس های جهانگردی به عمل آمد . اقدامات آموزشی مزبور به طور کلی متوجه افرادی بود که در تاسیسات جهانگردی و آژانسها به خدمت اشتغال داشتند .

در اواخر سال 1345 مرکز خدمات جهانگردی سازمان جلب سیاحان با تشکیل دوره های کوتاه مدیریت هتل ، راهنمای جهانگردان و میزبانی فعالیت خود را آغاز نمود .

در سال 1348 مرکز آموزش خدمات جهانگردی دست به ابتکار تازه ای در امر آموزش خدمات جهانگردی زد و برای نخستین بار با اعزام گروههای سیار آموزشی به نقاط مختلف کشور ، کلیه تاسیسات اقامتی و پذیرایی را در سراسر ایران زیر پوشش این گروهها قرار داد .

در سال 1349 مرکز آموزش خدمات جهانگردی با انعقاد قراردادی با سازمان بین المللی کار ، کارشناسان هتلداری و جهانگردان آن سازمان را به خدمت گرفت و تغییراتی در زمینه های برنامه ریزی و آموزش خدمات جهانگردی به عمل آورد .در سال 1352 مرکز آموزش خدمات جهانگردی با تغییر در برنامه (پروژه آموزش هتلداری ) یک دوره تربیت معلم دایر کرد و در اجرای برنامه عدم تمرکز ، درصدد ایجاد آموزشگاههای خدمات جهانگردی در مراکز استانهای جاذب جهانگرد برآمد و به همین منظور از طریق برگزاری آزمون کتبی و مصاحبه تعدادی از فارغ التحصیلان مدارس عالی هتلداری و دبیرستانها را استخدام نمود .

در اسفند ماه 1345 وزارت آموزش و پرورش اقدام به تاسیس مدرسه عالی هتلداری در سطح فوق دیپلم نمود که تا سال 1351 فعالیت داشت .

با اقدامات مرکز آموزش خدمات جهانگردی  ، 75 بورس کارآموزی در رشته های هتلداری و جهانگردی در مرکز تعلیمات فنی و حرفه ای سازمان بین المللی کار در شهر تورین ایتالیا در اختیار این مرکز قرار گرفت و طی سالهای 1354تا 1356  در سه نوبت ، هر نوبت 25 نفر از مربیان آموزشگاههای هتلداری استانها و کار آموختگان ممتاز دوره های آموزشی خدمات هتلداری و راهنمایان جهانگردی به مدت سه ماه به ایتالیا اعزام شدند .

مرکز آموزش خدمات جهانگردی در راستای وظایف اصلی در بخش توسعه منابع انسانی به خصوص آموزش جهانگردی و با توجه به راهکارهای اجرایی برنامه سوم دولت به ویژه ، جلب مشارکت بخش خصوصی و واگذاری امور تصدی و اصلاح ساختار ، اقدامات اساسی  را از سال 1376 تا 1379 انجام داده است که اهم آن عبارت اند از :

• توسعه و تعمیم آموزش جهانگردی در استانها (27استان) و راه اندازی مراکز آموزش.
• تهیه و تدوین آیین نامه ها و شیوه نامه ها ی اجرایی .
• توسعه فعالیت آموزشی در سطح بین الملل .
• بازنگری و طراحی دوره های آموزش جهانگردی و هتلداری .
• جلب مشارکت بخش خصوصی در اجرای دوره های کوتاه مدت جهانگردی در تهران و استانها .
• برگزاری کارگاههای آموزشی و جلسات علمی با حضور نمایندگان انجمن صنفی ، اتحادیها ، موسسات آموزشی و دست اندرکاران در صنعت جهانگردی .
• برگزاری دوره های آموزش زبان و کاربرد رایانه در بخش جهانگردی .
• برگزاری دوره های آموزش جوانان .
• برگزاری دوره علمی – کاربردی در مقطع کاردانی .
• اجرای دوره ، ویژه مدرسین دوره مدیریت فنی با شرکت مدرسین تهران و استانها .
• تدوین برنامه آموزشی 79 و 80 با توجه به برنامه سوم دولت .
• اقدام در راستای فعالیتهای برنامه ملی توسعه گردشگری در ارتباط با بخش منابع انسانی .
• برنامه ریزی برای اجرای دوره تربیت مربی با حضور اساتید خارجی .
• برنامه ریزی برای اجرای دوره آموزش برای مدیران و کارشناسان جهانگردی .

اشتغال و گردشگری

مجموعه  فعالیت های گسترده ای که معمولا توسعه گردشگری در کشور ایجاد می کند بیش از هر بخش فعالیت اقتصادی دیگر فرصت های شغلی فراهم می آورد . این بدان علت است که صنعت جهانگردی اصولا یک فعالیت خدماتی است و نیروی انسانی بیشتری می طلبد .

اثرات افزایش اشتغال در بخش گردشگری کشورهای در حال توسعه مساعدتر از کشورهای صنعتی است زیرا در کشورهای در حال توسعه زمینه و امکانات رشد صنعتی محدود است . فعالیت های صنعت جهانگردی عمدتا شامل صنایع ساختمانی ( مانند هتل ها ، متلها ، دهکده ها و امثال آنها ) صنایع غذایی ( مانند رستوران ها ، چایخانه ها ، و غیره ) بخش تجاری جهانگردی ( مانند آژانس های مسافرتی ، تور گردانهاو مشابه آن ) صنعت حمل و نقل ( مانند خطوط حمل ونقل هوایی ، شرکتهای حمل و نقل دریایی ، شرکتهای اتوبوس رانی ، خطوط راه آهن ، شرکت و آژانس های کرایه اتومبیل و غیره ) راهنمایان ، مراکز فروش کالاهای سوغاتی و هدایا ، صنایع دستی ، مراکز تفریحی و امثال آنها می باشد .

بررسیهایی که بخش جهانگردی بانک جهانی در مکزیک و کنیا به عمل آورده است ، نشان می دهد برای هر واحد سرمایه ای که در بخش گردشگری صرف می شود ، بیش از هر بخش فعالیت اقتصادی دیگر فرصتهای شغلی جدید ایجاد می گردد .

بررسی های مشابه ای که توسط UNCTAD  در سایر کشورها  به عمل آمده ، به نتایج مشابهی رسیده است . رابطه میزان سرمایه گذاری و فرصتهای شغلی که بر اثر آن فراهم می شود ، در تمام کشورها و مناطق مختلف یکسان و به یک نسبت نیست بلکه بر اثر عوامل مشروح زیر متناوب می باشد :

• خصوصیات سیستم اقتصادی و سیاست اشتغال کشور .
• ابعاد موسسات توریستی ، نوع مدیریت ، درجه ماشینی بودن صنایع ، میزان استفاده از خدمات کامپیوتری و فصلی بودن فعالیت .

با نگاهی به آمارها و پیش بینی های سازمان جهانی جهانگردی (WTO) و شورای جهانگردی و مسافرت جهانی (World  Travel  and  Tourism  Council) ،در می یابیم که صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین سازمان یا نهادی که می توان به کارگیری نیروی انسانی را داراست ، در بسیاری از کشورها به صورت بزرگترین کارفرما درآمده است :

• این صنعت در اروپای شرقی 4/9درصد از حقوق کلیه کارکنان را می پردازد .
• در سال 1994 ، بیش از 1/7تریلیون دلار دستمزد یا حقوق از طریق صنعت گردشگری پرداخت شده است،یعنی مبلغی برابر با10/3درصد کل دستمزدها وحقوقهای کارکنان سراسر دنیا .
• در جزایر و کشورهای حوزه کارائیب 18/7درصد دستمزد و حقوق کارکنان از طریق صنعت گردشگری پرداخت می شود .
• پیش بینی می شود در سال 2005 مشاغلی که به وسیله صنعت جهانگردی ایجاد می شود ، به میزان 5/9درصد رشد یابد .

اشتغال زایی صنعت گردشگری به سه گروه به شرح زیر تفکیک می گردد :

• اشتغال مستقیم : مشاغلی که کارکنشان با جهانگردان در تماس هستند و به صورت مستقیم با تجربه های جهانگردی سرو کار دارند ، مانند : مهمانخانه ها ، کارکنان مهمانپذیرها ، شرکتهای هواپیمایی و کشتیرانی ، دفاتر خدمات جهانگردی ، کارکنان مراکز تفریحی و فروشگاههایی که در این بخش کار می کنند .
• اشتغال غیر مستقیم : آنهایی هستند که با واحدهایی که در این صنعت به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند در تماس هستند ، مانند : شرکتهایی که مواد و ملزومات مورد نیاز مهمانپذیرها را تامین می کنند ، شرکتهای ساختمانی که مهمانخانه ها را می سازند و تولید کنندگان هواپیما .
• اشتغال القایی : مشاغلی که ازمشاغل مستقیم و غیر مستقیم بخش جهانگردی در اقتصاد ملی به وجود می آید .

ارقام ارائه شده در بالا ، که منتج از بهره وری نیروی کار و سطوح پرداخت می باشد ، در عین حال نشانگر این نکته است که صنعت جهانگردی در کشورهایی که در سطوح پایین تری از توسعه قرار دارند ، به شکل قابل توجهی در سهم اشتغال نقش دارد .

کاری از:

تحریریه پایگاه اطلاع‌رسانی دامون‌باغ

مجله گردشگری